Andries
Hoogerwerf, De politiek en de dood. Oorlog en vrede opnieuw
bezien. Damon, € 20.90
Heb ik net de boeken uit de jaren van de vredesbeweging naar de boekenmarkt in Delden
gebracht, komt het nieuwe boek van onze stadgenoot prof. Andries Hoogerwerf binnen.
Dat is natuurlijk geen probleem, want we zijn nu twintig tot dertig jaar verder
en er is heel wat veranderd. Dit boek vervangt de verwijderde boeken heel goed.
De auteur heeft een vracht documentatie doorgewerkt. Maar dit boek is
geen omgevallen boekenkast. Hij gebruikt de documentatie voor een feitelijk
betoog, hoewel hij ook zijn eigen mening daarnaast verstrekt, maar steeds genuanceerd.
Zo schrijft hij al in het eerste hoofdstuk (p. 11): “Een groot raadsel is hoe
overheden, die volgens een eeuwenoude visie vooral tot taak hebben mensen te
beschermen, ertoe kunnen komen een deel van hun eigen volk massaal te doden.” En – nog een voorbeeld – op p. 128 schrijft
hij over het vetorecht in de Veiligheidsraad: “Het is vooral in het belang van de vijf permanente leden,
want het voorkomt dat een besluit tegen de wil van één of meer van deze grote
landen wordt genomen. Maar indirect is het ook in het belang van andere landen,
want het beperkt de kans op een conflict en eventueel een oorlog met een groot
land.”
Het begrip oorlog wordt van alle mogelijke kanten belicht en vaak
uitvergroot. In het eerste hoofdstuk neemt de auteur een voorschot op de
beschrijving van de
problematiek en licht hij de opzet van het boek toe. Je doet er goed aan dit
bij verdere lezing bij de hand te houden. Met als cases o.a. de oorlog in Irak,
de Cubacrisis en het vredesakkoord tussen Egypte en Israël bespreekt Hoogerwerf de effecten van
politiek leiderschap, van diplomatie en politiek beleid. Overigens komt hier
ook Zum ewigen Frieden van de filosoof Kant aan de orde.
Het valt op dat de auteur in dit boek een stevig aantal filosofische visies
bespreekt, hoewel hij geen politiek filosoof genoemd wil worden.
Vervolgens wordt het geweld als individueel verschijnsel besproken,
maatschappelijke oorzaken, menselijke neigingen en de psychologie van dictators
als Hitler en Stalin passeren de revue. Terecht wordt Erich Fromm hier als bron
gebruikt.
Ook de cultuur is een bepalende factor. Is er sprake van een militaristische
samenleving, dan is het risico van oorlog groot. Pacifisme en geweldloos verzet
worden in dit vierde hoofdstuk beschreven als factoren in het oorlogsgebeuren.
De factor macht is het onderwerp van het zesde hoofdstuk, ook het
ontbreken van macht in falende staten en het verschijnsel terrorisme.
In het zesde hoofdstuk wordt ongelijkheid in welvaart en macht besproken
en in het zevende wordt een hele reeks nationale en internationale conflicten
geanalyseerd. Hier biedt de auteur ons soms al mogelijkheden tot oplossing van
conflicten, bijvoorbeeld de Israëlisch-Palestijnse kwestie. Dit zet hij in 8 en
9 voort, zoals samenwerking en het oprechte streven naar internationale
overeenkomsten.
In het tiende hoofdstuk rondt Hoogerwerf zijn boek af, samenvattend,
concluderend en suggererend. De titel van het boek komt als hoofdstuktitel
terug. Hij heeft ons een rijk boek geschonken, vol met inzichten van tal van
auteurs, die hij met vaste hand in het betoog invlecht. Hij brengt een
evenwichtig geheel van historische feiten, filosofische visies, mogelijkheden
om vrede te bewerkstelligen c.q. te handhaven. Hij combineert een objectieve
schrijfstijl met een toch persoonlijke benadering. Het boek eist nauwkeurige
lezing en nodigt uit tot gesprek, eventueel ook in gemeenteverband.
N.B. Deze bespreking dateert van 2011
Geen opmerkingen:
Een reactie posten