Dekker, Willem Maarten, Provocatie. Over de zin van God en geloof

Uitg. Groen, € 14,95

Hoe verwoord je het oude reformatorische geloof in moderne bewoordingen? Hoe moeten we omgaan met de schijnbaar verloren positie van de kerk in onze dagen en met de uit beeld verdwenen God van joden- en christendom? Die vragen moeten de auteur voor ogen hebben gestaan bij het schrijven van dit boek.

           Provocatie bestaat – afgezien van een voorwoord – uit dertien essays die een hecht samenhangend geheel vormen. De auteur stelt voorop dat hij verkondigende theologie bedrijft. Voor mijn gevoel had dit verkondigende karakter hier en daar wel wat minder gekund, het had op mij een wat vermoeiend effect. Maar dat dit een interessant boek is staat buiten kijf. De titel berust op zijn mening dat God in het geloof geprovoceerd moet worden, omdat er anders geen vuur uit de hemel komt. Het verhaal van Elia op de Karmel wordt zo ook duidelijk aan de orde gesteld.

Dekker heeft zijn boek in twee delen verdeeld. Het eerste deel heeft ‘geloof’ als thema, het tweede ‘God’. in het eerste deel heeft hij Bijbelse verhalen als uitgangspunt genomen, van de binding van Isaäk via bijvoorbeeld de uitstorting van de Heilige Geest en Paulus’ opvattingen tot en met Jacobs worsteling met God aan de Jabbok. Hij komt in de exegese van het eerste verhaal uit op grond van de tegenstrijdige handelingen van God op de formulering: “Als het zover komt, gaat God de grens van de waanzin over.” Die opvatting vertoont overeenkomst met die van Kierkegaard, die de sprong in de absurditeit van het geloof centraal stelt (zie Kerk & Stad, februari 2012). Hij gebruikt zelfs het door de Deense filosoof geijkte begrip ‘vrees en beven’ . Bijzonder is het te lezen hoe Dekker vanuit dit gegeven terugvalt op zijn orthodoxe opvattingen: Abraham heeft zijn toekomst opgegeven, heeft afstand gedaan van zijn verleden en zijn toekomst. Daarop volgt: “… een vernieuwde belofte van zegen, van toekomst.”  Met het slot komen we dan op het spoor van het reformatorische geloof uit: “Zo is Abraham ten volle geworden wie hij moet zijn: de vader van de gelovigen. Geloven is niet alleen maar vrees en beven voor een afgrondelijke stem. Maar het is ook niet alleen maar de zekerheid dat er een God is Die zorgt. Het is de bevende zekerheid dat, ook wanneer God alles van ons afneemt, Hij zelf bij ons blijft. Het is de bevende zekerheid dat, ook wanneer wij onze toekomst moeten prijsgeven, de God van de toekomst bij ons blijft.”  Vreemd eigenlijk dat Dekker in dit kader het boek Job onbehandeld laat.

De kerk komt vaak aan bod. Hij vergelijkt de positie in onze tijd met die van Israël rondom de Babylonische ballingschap. Toch mogen we volgens Dekker de kerk zeker niet opgeven. Van spiritualiteit en New Age wil Dekker niets weten: die zijn te vaag en abstract in hun begripsvorming.

Ook het tweede – over God - deel bevat prikkelende beelden, zoals de’bekering van God’. Ook hier buigt het betoog terug in het reformatorische geloof: God als persoon, het offer op Golgotha, de godverlatenheid, zoals Jezus die verwoordt. Het lam draagt de hele wereld op zijn schouders, aldus Dekker. “Als je bij de heuvel van Golgotha geweest bent, zeg je: ‘Nu weet ik het zeker, ook de laatste vijand zal verliezen.’ Dat is geloven in de kracht van God”.

Met dit alles is natuurlijk niets mis. Het is juist belangwekkend hoe een reformatorisch theoloog – Dekker is predikant in de Hervormde gemeente van Mastenbroek en geassocieerd onderzoeker bij de Protestantse Theologische Unversiteit – probeert om geloof, God en de kerk overeind te houden in onze geseculariseerde wereld.

Wim Kleisen